Πως ετοιμάζεται η παράδοση των σκουπιδιών στους μεγαλοεργολάβους μέσω των Φορέων Διαχείρισης

 Καθώς σωρεύονται τα προβλήματα για την διαχείριση των αστικών απορριμμάτων και ενώ εντείνονται οι πιέσεις των μεγάλων εταιρειών και της τρόικα με σκοπό τη μεγαλύτερη δυνατή κερδοφορία, η ηγεσία της ΚΕΔΕ και η συντριπτική πλειοψηφία δημοτικών και περιφερειακών αρχών, προωθούν λύσεις συγκεντρωτικού χαρακτήρα υπηρετώντας τις επιταγές τους. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι τα επόμενα χρόνια η προοπτική της ανακύκλωσης θα έχει οριστικά εγκαταλειφθεί και το συντριπτικό ποσοστό των σκουπιδιών θα εξακολουθήσει να μαζεύεται ανακατεμένο από τους δημότες για να οδηγείται σε πανάκριβα εργοστάσια με ακόμα πιο πανάκριβο κόστος λειτουργίας. Έτσι οι πολίτες θα υποχρεωθούν σε ολοένα και πιο υψηλά δημοτικά τέλη, οι μεγαλοεργολάβοι θα αυξήσουν τα κέρδη τους, ενώ ταυτόχρονα η περιβαλλοντική επιβάρυνση ιδιαίτερα για τις περιοχές συγκεντρωτικής υποδοχής και επεξεργασίας των απορριμμάτων θα είναι ανυπολόγιστη.

Η μεθόδευση των ολοένα και πιο συγκεντρωτικών και αδιαφανών επιλογών, που απομακρύνουν όλο και περισσότερο τον κοινωνικό έλεγχο, έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια όταν οι Δήμοι που είναι οι αποκλειστικοί υπόχρεοι για τα σκουπίδια υποχρεώθηκαν ιδιαίτερα μέσω των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων να συστήσουν φορείς διαχείρισης, σε διαφορετική περίπτωση αποκλείονταν από την κοινοτική χρηματοδότηση.

Α. Οι φορείς διαχείρισης απορριμμάτων (ΦΟΔΣΑ) υπάρχουν σήμερα με δύο μορφές:  Ανώνυμες Εταιρείες ιδιωτικού δικαίου ή Σύνδεσμοι των ΟΤΑ δημοσίου δικαίου. Ο Καλλικράτης που ενοποίησε δήμους και νομούς, όριζε και την ενοποίηση σε ένα ΦΟΔΣΑ με τη μορφή Συνδέσμου ανά περιφέρεια. Έτσι από την μια συγκέντρωνε σε ακόμη υψηλότερο επίπεδο (και άρα σε λιγότερους και πιο ελεγχόμενους συνομιλητές) τις αποφάσεις για τα σκουπίδια, από την άλλη η νομική μορφή Συνδέσμου δημοσίου δικαίου υποτίθεται ότι διασφάλιζε ένα ορισμένο επίπεδο δημόσιου ελέγχου.  Όμως παρότι υπήρξε και ένας ακόμη νόμος ο ν. 4071/2012 στη συνέχεια, οι νέοι ΦοΔΣΑ είναι μέχρι σήμερα σε εκκρεμότητα ενώ έγινε γνωστό ότι το Υπουργείο έχει συστήσει επιτροπή με σκοπό την άμεση τροποποίηση του πρόσφατου αυτού νόμου. Σ’ αυτήν την επιτροπή ως συνομιλητές του Υπουργείου (και της Task Force;), συμμετέχουν εκπρόσωποι του «δικτύου ΦΟΔΣΑ» που σύμφωνα με δημοσιεύματα επιδιώκουν την δημιουργία ΦΟΔΣΑ στο επίπεδο των πρώην νομών, με τη μορφή Ανωνύμου Εταιρείας. Ήδη το παιχνίδι έχει ξεφύγει: δικαιούνται υπηρεσιακοί παράγοντες και διοικητικά συμβούλια ΑΕ να εκφράζουν την θέση των Δήμων (και των δημοτικών συμβουλίων) και των τοπικών κοινωνιών για τη νομική και τυπική μορφή των Φορέων Διαχείρισης που θα έχουν άμεση επίπτωση στην φορολόγηση των πολιτών και στην προστασία του περιβάλλοντος;

Θεωρούμε ότι η διαχείριση των απορριμμάτων θα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατό πιο αποκεντρωμένα και το μεγαλύτερο βάρος πρέπει να κατευθύνεται στην πρόληψη και την ανακύκλωση. Στο βαθμό που η σημερινή κατάσταση επέβαλλε τους ΦοΔΣΑ θεωρούμε ότι για λόγους περιφρούρησης έστω και του στοιχειώδους  ελέγχου δεν πρέπει να είναι εταιρείες ιδιωτικού δικαίου. Και επειδή το αντεπιχείρημα που προβάλλεται αφορά το «κακό και πελατειακό δημόσιο», όλοι γνωρίζουμε ότι ακόμη πιο ανεξέλεγκτα, πελατειακά και με αδιαφάνεια λειτούργησαν επιχειρήσεις που στήθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια από Δήμους και Νομαρχίες οι περισσότερες των οποίων κατέληξαν υπερχρεωμένες ή ανενεργές. Στην περίπτωση που οι ΦοΔΣΑ έχουν τη μορφή συνδέσμου Δημοσίου Δικαίου θα έχουν και την υποχρέωση πλήρους και αναλυτικής λογοδοσίας και απολογισμού σε τακτά χρονικά διαστήματα προς τους πολίτες, αλλά και τα δημοτικά συμβούλια των ΟΤΑ που τους απαρτίζουν. Προφανώς αυτή η προϋπόθεση δεν αρκεί για την ορθή οργάνωση και διαχείριση των ΑΣΑ. Ωστόσο είναι αναγκαία. Σημειώνουμε ως παράδειγμα, ότι μέχρι σήμερα η απόφαση δημιουργίας Μονάδας Επεξεργασίας Απορριμμάτων κόστους 25 εκ ευρώ, στην Θήβα, δεν έχει εγκριθεί από κανένα δημοτικό συμβούλιο από τα 3 που συμμετέχουν στον ΦοΔΣΑ που λειτουργεί με ως Α.Ε., αλλά εντούτοις έχει υποβληθεί προς χρηματοδότηση και «προωθείται» από τον ίδιο τον Περιφερειάρχη όπως μας ενημέρωσε με δελτίο τύπου. Έτσι  η συγκεντρωτική διαχείριση των ΑΣΑ, προωθείται ερήμην των δημοτικών συμβουλίων, σε μια περιοχή που δύο μεγάλοι κατασκευαστές υπέρμαχοι της καύσης των απορριμμάτων έχουν αποκτήσει εκτάσεις όμορες του ΧΥΤΑ Θήβας προ 3-4 ετών περίπου. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί την εξέλιξη των πραγμάτων, όταν η κοινωνία δεν έχει κανένα λόγο;

Β. Το πλαίσιο λειτουργίας των Α. Ε., με την «ευλυγισία» στην λειτουργία και στις δαπάνες, αλλά και την μη λογοδοσία προς τους πολίτες των τοπικών κοινωνιών, δεν μπορεί να είναι το πλαίσιο -μοντέλο λειτουργίας των ΦοΔΣΑ. Με το ν. 3854/2010 θεσμοθετήθηκε η δυνατότητα οι ΦοΔΣΑ να προσδιορίζουν από μόνοι τους τις οφειλές των Δήμων και στη συνέχεια να παρακρατούν τα ανταποδοτικά δημοτικά τέλη που καταβάλλονται μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ. Στην περίοδο που διανύουμε, όπως και σε άλλες περιόδους με «κανονικές συνθήκες», η παρακράτηση ποσών που είναι απολύτως αναγκαία για την λειτουργία των Δήμων, η διαχείριση των ποσών αυτών από τις Α.Ε.- ΦοΔΣΑ, αποτελεί μη ορθολογικό τρόπο κοινωνικά, πολιτικά και θεσμικά, αφού δεν πληροί την  προϋπόθεση άμεσου και ουσιαστικού κοινωνικού ελέγχου για το πώς δαπανάται το δημόσιο αυτό χρήμα, το οποίο αποτελεί τέλος, δηλαδή επιβάλλεται υποχρεωτικά στους πολίτες για την διαχείριση (εννοείται ορθολογική και προς όφελος του περιβάλλοντος) των απορριμμάτων.

Στους ΦοΔΣΑ - ΑΕ, η λογοδοσία προς τους πολίτες, ουσιαστικά δεν υφίσταται γιατί η διαχείριση γίνεται με τις διαδικασίες της ΑΕ και όχι του δημόσιου λογιστικού. Δηλαδή το τέλος εισπράττεται ως δημόσιο χρήμα και καταναλώνεται ως ιδιωτική επένδυση, μη υπαγόμενη στο δημόσιο έλεγχο.

Η μορφή επομένως των φορέων διαχείρισης, αποτελεί ένα σημαντικό ζήτημα, που γίνεται ακόμα πιο σημαντικό την περίοδο που διανύουμε, αφού η επιδιωκόμενη από την πολιτική και οικονομική εξουσία, ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων, καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη του κοινωνικού ελέγχου και της παλλαϊκής συμμετοχής στην διαχείριση των απορριμμάτων, αφού συνδέεται άμεσα με την προστασία του περιβάλλοντος, με την προστασία του δημοσίου χρήματος, την διαφάνεια και τη δυνατότητα των τοπικών κοινωνιών να διασφαλίσουν την επιβίωση τους, απέναντι στους κυνηγούς του κέρδους.     

Θανάσης Σκούμας Δημοτικός Σύμβουλος Θήβας - Δέσποινα Σπανούδη, Περιφερειακή Σύμβουλος Στερεάς Ελλάδας